توسط : کارشناسان و فعالان صنعت نان بر ضرورت بازنگری در طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان تأکید کرده و معتقدند پرداخت مستقیم یارانه به مردم می‌تواند به کاهش تخلفات و افزایش رضایتمندی مصرف‌کنندگان منجر شود
طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان که از سال گذشته در دستور کار دولت قرار گرفته، با چالش‌های متعددی روبرو شده و انتقادات گسترده‌ای را از سوی کارشناسان، فعالان صنعت نان و نمایندگان مجلس به همراه داشته است. براساس آمارهای رسمی وزارت اقتصاد، سالانه حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان یارانه برای تأمین آرد و نان در کشور پرداخت می‌شود که بخش قابل توجهی از آن به دلیل ناکارآمدی سیستم توزیع و نظارت، به هدر می‌رود یا در مسیرهای غیرهدف مصرف می‌شود. در همین راستا، محمد شفیع ملک‌زاده، رئیس اتحادیه نانوایان سنتی در گفتگو با خبرنگار فارمافود نیوز اظهار داشت: «هوشمندسازی یارانه آرد و نان در صورتی که با مطالعات کارشناسی دقیق و زیرساخت‌های مناسب اجرا شود، می‌تواند به بهبود وضعیت توزیع نان کمک کند، اما شیوه فعلی اجرای این طرح، مشکلات متعددی را برای نانوایان و مصرف‌کنندگان به وجود آورده است.» وی افزود: «در حال حاضر، قیمت تمام شده تولید نان با قیمت فروش آن تناسب ندارد و این موضوع، انگیزه‌های تخلف را افزایش داده است. از سوی دیگر، سیستم نظارتی کارآمدی برای کنترل زنجیره تأمین آرد تا نان وجود ندارد و همین امر، زمینه‌ساز نشت یارانه در مسیرهای غیرهدف شده است.»
نتایج نظرسنجی انجام شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که حدود ۶۸ درصد از مردم معتقدند پرداخت مستقیم یارانه نان به مصرف‌کننده، کارآمدتر از پرداخت یارانه به تولیدکننده است. علی حسینی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به این آمار گفت: «تجربه کشورهای موفق در زمینه هدفمندسازی یارانه‌ها نشان می‌دهد که پرداخت مستقیم یارانه به مصرف‌کننده، ضمن افزایش شفافیت، زمینه رقابت را در بازار فراهم می‌کند و به ارتقای کیفیت محصولات منجر می‌شود.» وی افزود: «سالانه بیش از ۱۰ میلیون تن گندم با ارز ترجیحی برای تولید نان در کشور خریداری می‌شود، اما بخش قابل توجهی از این گندم و آرد یارانه‌ای در مسیرهای غیرهدف از جمله صنایع غذایی، مصارف دامی یا قاچاق به کشورهای همسایه مصرف می‌شود.» حسینی تاکید کرد: «براساس برآوردهای کارشناسی، با اصلاح شیوه پرداخت یارانه آرد و نان و پرداخت مستقیم آن به مردم، می‌توان حدود ۴۰ درصد در هزینه‌های دولت صرفه‌جویی کرد و این منابع را در مسیرهای کارآمدتر برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر هزینه نمود.»
کارشناسان اقتصادی معتقدند که الگوی مصرف نان در کشور نیز با چالش‌های جدی روبروست و بخشی از یارانه پرداختی برای نان، به دلیل اسراف و ضایعات بالا در این حوزه هدر می‌رود. دکتر مهدی صادقی، کارشناس اقتصاد کشاورزی در این باره به فارمافود نیوز گفت: «بر اساس مطالعات انجام شده، میزان سرانه مصرف نان در ایران حدود ۱۶۰ کیلوگرم در سال است که این رقم حدود ۲.۵ برابر میانگین جهانی است. از سوی دیگر، میزان ضایعات نان در کشور بین ۱۵ تا ۳۰ درصد برآورد می‌شود که رقمی قابل توجه است.» وی افزود: «پرداخت مستقیم یارانه نان به مردم می‌تواند ضمن اصلاح الگوی مصرف، به کاهش ضایعات نیز کمک کند، زیرا مصرف‌کننده با آگاهی از ارزش واقعی نان، در مصرف آن دقت بیشتری خواهد داشت.» صادقی تاکید کرد: «تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد که آزادسازی قیمت نان همراه با حمایت هدفمند از اقشار آسیب‌پذیر، به ارتقای کیفیت نان، تنوع محصولات و در نهایت رضایتمندی مصرف‌کنندگان منجر می‌شود. با این حال، اجرای این طرح نیازمند فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب، آموزش و فرهنگ‌سازی و همچنین حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است.»
تحلیل نهایی فارمافود نیوز:
تحلیل‌های فارمافود نیوز نشان می‌دهد که اصلاح نظام یارانه‌ای آرد و نان، یک ضرورت انکارناپذیر برای اقتصاد ایران است، اما اجرای شتاب‌زده طرح هوشمندسازی بدون فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، می‌تواند تبعات منفی در پی داشته باشد. بررسی تجارب جهانی در زمینه اصلاح نظام یارانه‌ای نشان می‌دهد که موفقیت این طرح‌ها مستلزم اتخاذ رویکردی تدریجی، شفاف و مبتنی بر مشارکت همه ذی‌نفعان است. در شرایط کنونی، پرداخت مستقیم یارانه نان به مصرف‌کنندگان، به شرط طراحی سازوکارهای حمایتی برای اقشار آسیب‌پذیر، می‌تواند راهکاری مناسب برای کاهش فساد و رانت در زنجیره تأمین آرد و نان باشد. با این حال، این روش نیز نیازمند نظام جامع اطلاعاتی، سیستم بانکی کارآمد و سازوکارهای نظارتی دقیق است. به نظر می‌رسد دولت باید با بهره‌گیری از نظرات کارشناسان و فعالان صنعت نان، اصلاحات ساختاری در این حوزه را با رویکردی تدریجی و با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور دنبال کند. در نهایت، هر تصمیمی در حوزه اصلاح نظام یارانه‌ای باید با هدف افزایش بهره‌وری، کاهش ضایعات، ارتقای کیفیت و حفظ قدرت خرید مردم، به ویژه اقشار آسیب‌پذیر اتخاذ شود.
فارمافود نیوز؛ روایتگر تحولات صنعت غذا با نگاهی تخصصی و مستقل
