صدای مفصل اغلب طبیعی است اما در صورت همراهی با درد، تورم یا محدودیت حرکت میتواند نشانهای از آسیب غضروفی یا بیماری مفصلی باشد.
صدای مفاصل، معروف به «کرپیتوس» (Crepitus)، پدیدهای شایع است که افراد در سنین و شرایط مختلف آن را تجربه میکنند. (عصر ایران) مفاصل ما با مایع سینوویال پر شدهاند که در آن گازهایی مانند دیاکسید کربن و نیتروژن بهصورت حبابهای بسیار کوچک حضور دارند. (عصر ایران) هنگام حرکت مفصل، فشار داخلی تغییر میکند و این حبابها ترک میخورند، که همراه با صدای «تقتق» یا ترکیدن است. (عصر ایران) این حالت در بیشتر افراد طبیعی است و اگر صدای مفصل بدون درد، تورم یا تأثیر در حرکت باشد، معمولاً جای نگرانی نیست. (draminjavaheri.ir)
در موارد دیگر، علت صدا دادن مفاصل به تعامل غیرطبیعی ساختارهای اطراف مفصل برمیگردد. به عنوان مثال، تاندونها یا لیگامانها ممکن است هنگامی که مفصل خم یا راست میشود از روی برجستگی استخوان بگذرند و با بازگشت به موقعیت قبلی، صدای کلیک یا پاپ ایجاد کنند. (عصر ایران) همچنین ساییدگی غضروف مفصلی—که معمولاً با افزایش سن یا در پی بیماریهایی مانند آرتروز بروز میکند—باعث میشود سطح مفصل ناهموار شود. این وضعیت اصطکاک بیشتری بین سطوح مفصلی ایجاد کرده، صدای خشخش یا کراپکروز (ساییده شدن استخوانها) تولید میکند. (دکتر مهدی شهرستانی)
در برخی مواقع، صدا دادن مفصل میتواند هشداری برای وجود آسیب مفصلی باشد. اگر همراه با صدا علائم زیر مشاهده شوند، باید به پزشک مراجعه کرد: درد مفصل، تورم، قرمزی، سفتی یا کاهش دامنه حرکتی؛ احساس ناپایداری مفصل؛ وقوع صدا هنگام فعالیت شدید. (iranorthopedic.com) علاوه بر این، بررسی توسط تصویربرداری پزشکی (رادیوگرافی، امآرآی) یا معاینات فیزیوتراپی میتواند در تشخیص علت دقیق مفید باشد. (دکتر مهدی شهرستانی)
بررسی علمی پدیده صدای مفاصل در حرکت اهمیت ویژهای دارد، زیرا این مسئله نهتنها از نظر سلامت مفصلی و ارتوپدی مسئلهای مشترک است، بلکه درک درست آن میتواند مصرفکنندگان را از نگرانیهای غیرضروری دور نگه دارد و آنها را به سمت رفتارهای پیشگیرانه هدایت کند. در نگاه ما:
- تشخیص درست و تفکیک میان صداهای مفصل طبیعی و صداهایی که همراه با آسیب یا بیماری هستند، کلید جلوگیری از پیشرفت بیماریهایی مانند آرتروز است.
- پیشگیری از فشارهای بیمورد بر مفاصل (مانند اضافه وزن، استفادهی مداوم از پلهها بدون استراحت، حرکات سنگین تکراری) و تقویت عضلات پیرامون مفصل از طریق ورزش منظم و سبک، میتواند بسیاری از صداهای مفصل را کاهش دهد.
- اطلاعرسانی عمومی علمی دربارهی اینکه چه زمانی صدا دادن مفصل طبیعی است و چه زمانی نیاز به مراجعه پزشکی دارد، بسیار ضروری است تا مردم بتوانند با آرامش خاطر و بدون نگرانی غیرضروری زندگی روزمرهشان را ادامه دهند.
- از نظر سیاستگذاری سلامت، توجه به ساختارهای بهداشتی مفاصل در برنامههای ملی پیشگیری و توانبخشی باید جایگاه بهتری پیدا کند تا میانگین کیفیت زندگی افراد بالاتر برود و هزینههای درمانی برای مشکلات مفصلی کاهش یابد.